Forsowanie Odry i Nysy 1945

 

Kwiecień 1945 roku, żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego, przygotowują przeprwę przez Odrę

16 kwietnia 1945 roku – rozpoczęła się Operacja berlińska – jedną z ostatnich decydujących bitew na froncie wschodnim., w której uczestniczyła Armia Czerwona oraz walcząca u jej boku Wojsko Polskie. Pierwszym jej etapem było sforsowanie Odry i Nysy Łużyckiej W ramach 1. Frontu Białoruskiego, 1. Armia Wojska Polskiego forsowała Odrę, a w tym samym czasie w ramach 1. Frontu Ukraińskiego, 2. Armia Wojska Polskiego forsowała Nysę.

Na przełomie stycznia i lutego 1945 roku w ramach operacji wiślańsko-odrzańskiej wojskom radzieckim i polski udało się przesunąć front o 500 km na zachód i uchwycić przyczółki nad Odrą, a także rozbić w marcu niemieckie zgrupowania Pomorzu. W międzyczasie odbyła się konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie, podczas której ustalono, że wojska alianckie miały się spotkać ze sobą nad Łabą, a Berlin miał się znaleźć w radzieckiej strefie wpływów Zaczęto przygotowania do ostatecznej decydującej operacji na na froncie wschodzie. Dla Stalina i Stawki, był kluczowym celem kampanii było zdobycie Berlina, które miało znaczenie prestiżowe i propagandowe.

Przebieg operacji berlińskiej, źródło: wikimedia commons

Już 1 kwietnia w kwaterze głównej w Moskwie odbyła się narada poświęcona planom operacji berlińskiej, która miała przeprowadzić siłami 1. Frontu Białoruskiego marsz. Georgija Żukowa i 2. Frontu Białoruskiego marsz. Konstantego Rokossowskiego oraz 1. Frontu Ukraińskiego Iwana Koniewa. Plan polegał na obejściu Berlina od północy i południa z jednoczesnym uderzeniem od czoła. Główna rywalizacje o sławę, jak może przynieść zdobycie stolicę III Rzeszy toczyła się pomiędzy Żukowem i Koniewem. W tej operacji miały brać udział także polscy żołnierze.

13 kwietnia nad Odrą w rejonie pomiędzy Siekierkami a Gozdowicami znalazły się oddziały 1. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Stanisław Popławskiego, działając w ugrupowaniu osłonowym na prawym skrzydle 1 FB, w zabezpieczeniu działań Frontu przy okrążaniu Berlina. Głównym zadaniem 1. AWP było sforsować Odrę i przełamać niemiecką obronę a odcinku Gozdowice – Wał Carlbiese, osiągnąć Starą Odrę, a następnie kontynuowanie natarcia na kierunku Sachsenhausen – Friesak, Arneburg n/Łabą. Jej sąsiadami były dwie radzieckie armie, po prawej 61, a po lewej 47. Uderzenie 1 AWP miała wykonywać we współdziałaniu z 47 Armią. W pierwszym rzucie 1 AWP znalazły się 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusz Kościuszki i 6 pp 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego., a część 2 DP i 3 Dywizja Piechoty im. Romualda Tragutta w drugim rzucie na wschodnim brzegu Odry. W drugim rzucie była także 4 Dywizja Piechoty im. Jana Kilińskiego i 6 Pomorske Dywizja Piechoty, w odwodzie 1. Warszawska Brygada Kawalerii, 4. BAPpanc i 4 pczc.

Z kolei 9 kwietnia 1945 roku nad Nysą Łużycką skoncentrowały się oddziały 2. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Karola Świerczewskiego, wraz 1. Korpusem Pancernym oraz 2. Dywizją Artylerii i 14. Brygadą Artylerii. Zadaniem 2 AWP było sforsowanie Nysy i przełamanie obrony niemieckiej na linii Rothenburg – Wysokie oraz rozwinięcie natarcia na ogólnym kierunku: Niska, Kleinwelka, Drezno na głębokość 90 km. Działające w I rzucie na głównym kierunku natarcia na lewym skrzydle 9 i 8 Drezdeńska Dywizje Piechoty, po sforsowaniu Nysy na odcinku Rothenburg – Wysokie w pierwszym dniu operacji miała opanować szosę Rietschen – Niska, szosę prowadzącą z Niska na południe. Na kierunku pomocniczym 10 Sudecka Dywizja Piechoty i 7. Łużycka DP otrzymały zadanie związania Niemców na odcinku od Młotów do Rothenburga. 7, DP we współdziałaniu z 9 DP opanować Rothenburg.

Siły trzech frontów radzieckich liczyły razem ok. 2,5 mln żołnierzy, 41,6 tys. dział, moździerzy i wyrzutni rakietowych, 5250 wozów pancernych oraz 7,5 tys. samolotów. Z kolei oddziały polskie liczyły ok. 180 tys. żołnierzy, 3381 dział, moździerzy i wyrzutni rakietowych oraz 460 wozów pancernych.

Na zachodnim brzegu odry broniła się 9. Armia niemiecka z 61. Korpusu ‘Odra”, która rozbudowała linie obronne pomiędzy Odrą a Starą Odrą. Obszar pasu obronnego był zróżnicowany, płaski poprzecznymi licznymi rowami melioracyjnymi i wałami przeciwpowodziowymi. Z kolei nad Nysa skoncentrowała się, 4. Armia Pacerna, Dywizja Pancerna „Brandenburg” i 615. Dywizja Specjalna z Grupy Armii „Środek”. Ogółem do walki Niemcy użyli 767 tys. żołnierzy, 1,5 tys. czołgów i dział szturmowych, 2,2 tys. samolotów, 9tys. dział i moździerzy

Forsowanie Odry przez żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

16 kwietnia o godz. 5.45 po 30 minutowym przygotowaniu artyleryjskim 1 AWP przeszła do natarcia i rozpoczęła forsowanie Odry w rejonie Siekierek Na prawym skrzydle 1. DP i 6. pp 2. DP sforsowały Odrę a po nich siły 3 DP i pozostałość 2 DP i przełamano pierwszą pozycję. W wyniku walk 16 kwietnia 1 DP sforsowała Odrę na odcinku 2 km, i opanowała przyczółek na głębokość 1,5 km. 6 pp 2 DP przeprawił wszystkie pododdziały. Na lewym skrzydle, z przyczółka, radziecka 47. Armia przełamała pierwsza i drugą pozycję niemiecką. Po pierwszym dniu walk 1. AWP zdobyła przyczółek i połączyła się z zachodnim brzegiem Odry. Polscy saperzy w rejonie Gozdowie zbudowali most pontonowy, co umożliwiło przeprawę sprzętu, zaopatrzenia i oddziałów tyłowych 1. AWP.

Przeprawę przez Odrę w kwietniu 1945 roku przez polskich żołnierzy, fot. Kresy-Syberia.org

Jednocześnie forsowanie Nysy Łużyckiej rozpoczął 1. Front Ukraiński marsz. Koniewa. O godz. 6.15 rozpoczęło się przygotowanie artyleryjskie, a zaraz po nim o godz.. 7.00 2. Armia Wojska Polskiego rozpoczęła forsowanie rzeki. Oddziały piechoty przeprawiły się przez rzekę na łodziach, środkach podręcznych i wpław, a wieczorem opanowano przyczółek. Forsowanie rzeki przebiegło pomyślnie i pierwszorzutowe dywizje prowadziły natarcie na pierwszej linii obrony. Toczono zacięte walki. Na głównym kierunku natarcia 8. i 9. Dywizje Piechoty osiągnęły do końca dnia rz. Weisser Schöps. Na kierunku pomocniczym 10 i 7 DP prowadziły działania wiążące na szerokim froncie. 5. Saska Dywizja Piechoty i 1. KPanc., jako II rzut Armii, wieczorem przeszły po zbudowanych mostach na zachodni brzeg Nysy. W pierwszym dniu operacji dywizje włamały się w ugrupowanie obronne na 6–7 kilometrów.

Forsowanie Nysy Łużyckiej w kwietniu 1945 roku przez Wojsko Polskie, fot. Kresy-Syberia.org

Wojska radzieckie i polskie nacierały zdobywając kolejny tereny, które stały się punktem wyjściowym do ostatecznego natarcie na Berlin. Zanim do tego doszło, 1. AWP w kierunku Oranienburga brała pościg zza Grupą Armią „Wisła” gen. Felixa Steinera. Z kolei 2. AWP zmierzająca na Drezno toczyła dramatyczne krwawe walki w rejonie Budziszyna z GA „Środek” feldmarszałka Ferdinand aSchörnera. Na koniec krótki filmik z forsowania Odry i Nysy: